Şenol KORKUT^a

Bu makalede öncelikle Nizâmülmülk’ün, İslâm siyaset düşüncesi çerçevesinde fitne dönemi olarak bahsettiği koşulların siyaset felsefesinde doğal duruma denk düşüp düşmeyeceği tartışılacaktır. Bilahare Nizâmülmülk, Cüveynî ve Gazzâlî’nin fitne döneminin karşısında konumlandırdıkları istikrar düzeni “nizam-ı âlem” tabiri çerçevesinde yorumlanacaktır. Makalenin ilerleyen bölümlerinde Nizâmülmülk’ün habercilik ağları, diplomasi, bürokrasi, divan müesseseleri, iktâ sistemi, istişare, savaş ve barışa dair görüşleri karşılaştırmalı siyaset metodunun imkânlarından yararlanılarak tetkik edilecektir. Makalenin son bölümünde Nizâmülmülk’ün yön verdiği şekliyle Büyük Selçuklu Devletinin din politikası tetkik edilecektir. Nizamiye Medreseleri, Cüveynî’nin el-Gıyâsî ve Gazzâlî’nin Fedaihül-Batniyye adlı eserleri, Nizâmülmülk’ün siyaset felsefesinin bir parçası olarak tahlil edilecektir.

In this article, first of all, it will be discussed whether the conditions that Nizam al-Mulk refers to as the period of fitnah (strife) within the framework of Islamic political thought correspond to the natural situation in political philosophy. After this, the stability order that Nizam al-Mulk, al-Juveynî and al-Ghazali positioned against the period of fitnah will be interpreted within the framework of the term "nizam-ı alem" (order of the world. In the following parts of the article, Nizam al-Mulk's views on news networks, diplomacy, bureaucracy, divan institutions, iqta system, consultation, war and peace will be examined by using the possibilities of the comparative politics method. In the last part of the article, the religion policy of the Great Seljuk State, as directed by Nizam al-Mulk, will be examined. Nizamiyyah Madrasahs, al-Juvayni’s al-Gıyâsî and al-Ghazâlî's Fadaih al-Batıniyya will be analyzed as a part of Nizam al-Mulk's political philosophy.