Bu makalede Molla Sadrâ’nın madde-sûret teorisi hakkındaki görüşleri incelenecektir. Maka-lenin gayesi Molla Sadrâ felsefesinde madde-sûret teorisinin edindiği yeri tespit etmeye çalışmak-tır. Metafizikçi bir filozof olarak Molla Sadrâ madde ve sûretin gerçekliğini kabul eder ve öyle görünüyor ki o, madde-sûret öğretisinin birliğin çoklu yapısını başarılı bir biçimde izah etme fır-satı sağladığını düşünür. Zira bu ikisi dış dünyada tek başına mevcut olamazlar. Öte taraftan cismi oluşturan iki cevher olmaları itibarıyla -ki bu görece bir çokluk demektir- dış dünyayı anlamamı-za fırsat verirler. Buna göre madde öyle bir şeydir ki hem sûretin karşısında bilfiil bir gerçeklik olarak durmaz hem de sûretle birlikte şeylerin meydana gelmesini sağlar. Madde mümkün, bili-nemez, müphem, karanlık, bilkuvve ve kabul edici olanı temsil etmektedir. Sûret bilfiil, etken, bilinir, biçim ve formu ifade eder. Madde-sûret öğretisi cisim-nefis, nefis-akıl ve akıl-İlk gibi ikili-lere de uygulanır. Buna göre cisimler âlemi, nefisler âlemi için madde hükmündedir; nefisler âle-mi de akıllar âlemi için madde hükmündedir. Bu uygulama sonsuza kadar gidemeyeceğine göre Tanrı’da sona bulmalıdır. Ayrıca İslâm felsefesi geleneğinde görülen madde eleştirisi maddenin madde olması yönünden ve dolayısıyla görece olarak yapılır. Yoksa bütün bir varlık ve varoluş açısından madde iyinin ve güzelin aracıdır. Hâsılı Sadrâ madde sûret teorisini varlık temelinde ele alır. Buna göre cevherlerin çokluğu varlığın birliğini zedelemez.
Mulla Sadrā's views on matter and form will be examined in this article. The aim of the article is to try to determine the place the matter-form theory has acquired in the phi-losophy of Mulla Sadrā. As a metaphysicist philosopher, Mulla Sadrā accepts the reality of mat-ter and form. He thinks that the doctrine of matter and form provides us with the opportunity to successfully explain the multiple nature of unity. For these two cannot exist alone on the outside of the mind. On the other hand, as they are two substances that make up the body, which means a relative multiplicity, they allow us to understand the world outside the mind. According to this, matter is such a thing that it does not stand as an actual reality in the face of the form, and it also enables things to come into being together with the form. Mādda repre-sents the contingency, the unknowability, the ambiguity, the darkness, the possibility and the receptibility. Sūrat, on the other hand, represents the actuality, the knowability, and the form. The doctrine of matter and form is also applied to dualities such as body-soul, soul-intellect and intellect-the First. Accordingly, the realm of bodies is a matter for the realm of souls, and the realm of souls is a matter for the realm of intellects. Since this practice cannot go on forev-er, it must end in God. In addition, the criticism of matter seen in the tradition of Islamic phi-losophy is made in terms of the substance itself and relatively. Otherwise, the matter means good and beauty for a whole being and existence. In short Sadrā deals with the substance-form theory on the basis of existence. Accordingly, the multiplicity of substances does not harm the unity of existence.
