Neslihan K. ÇEVİK^a

İslam ve şehircilik üzerine olan güncel tartışmalar, mekanik bir yaklaşımla İslam şehirlerini temsil edecek tipolojiler bulmaya odaklanmıştır. Bu ise oryantalist hipotezler üzerine kurulu “İs-lami Şehir Modeli”nin yeniden canlanmasına sebep olmuştur. Makale, İslam'ın kentsel yaşam ve ilişkiler üzerindeki ayırt edici etkilerini sahici bir şekilde tespit edip inceleyebilmek için tipoloji-lerden uzaklaşıp, İslam’ı kavramsal bir yaklaşımla ele almanın gerekli olduğunu öne sürmektedir. Bu anlamda, ilk olarak "İslam Kenti Modeli" ve modelin problemleri ortaya konmuş, post-kolonyal literatür ışığında, erken Müslüman şehirlerde İslam’ın şekillendirdiği kentsel özellikler tanımlanmıştır. Takiben, kavramsal bir yaklaşım ile İslam fıkhının genel bir çerçeve olarak erken şehirleri nasıl etkilediğine bakılmış ve iki düzeyde inceleme yapılmıştır: İnsan-insan etkileşimi ve insanın doğal kaynaklar ile ilişkisi. İslam’ın kavramsal ele alınışı Müslümanların geçmişine ait olan, ancak başlı başına İslam'a ait olmayan bazı kentsel özelliklerin hatalı bir şekilde benimsen-mesinden kaçınmamızı sağlarken, İslam’ın modern şehirler için evrensel ama yerelleşmeye de açık bir çerçeve sağlamasına imkân verecektir.

Current debates on Islam and urbanism have focused on finding typologies that would represent an ideal Islamic city. This led to the revival of the "Islamic City Model" built on orientalist hypotheses. The article argues that to identify the distinctive historical effects of Islam on the city, it is necessary to move away from typologies and approach Islam conceptually. For that, the article first identifies the problems associated with the "Islamic City Model" and based on a post-colonial literature redefines early urban features shaped by Islam. Subsequently, approaching Islam as conceptual framework, it investigates Islamic rules that shaped early towns at two levels: human-human interaction at the neighborhood level and humans' relation with natural resources. Such a conceptual treatment of Islam will allow us to avoid the erroneous adoption of urban features that belong to the Muslim past but are not Islamic per se, while allowing Islam to provide a universal guideline for modern Muslim cities.