İlkçağdan Ortaçağa Doğa Tasarımları ve Nedensellik / Ideas of Nature and Causality from Antiquity to the Middle Ages
Cilt/Sayı
2022 33. cilt - 3. sayı
Yazar
Suzan YILMAZa
aOndokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Felsefe Bölümü, Samsun, Türkiye
Öz
Nedensellik kavramı insanın hem teorik hem de pratik etkinliği açısından yaşamsal bir öneme
sahiptir. Bu yüzden olsa gerek, geçmişten günümüze filozofların, teologların ve bilim insanlarının
ilgisini çekmiş ve konu hakkında pek çok tartışma yürütülmüştür. İşte, burada tanıtımını üstlendiğimiz
Hasan Aydın’ın İlkçağdan Ortaçağa Doğa Tasarımları ve Nedensellik adlı eseri, felsefe
tarihindeki doğa ve nedensellik tartışmalarına odaklanmaktadır. Yazar, dokuz bölüm olarak kurguladığı
eserde, filozofların doğa tasarımlarıyla nedensellik kurguları arasında koparılamaz bir
bağın bulunduğunu ve İlkçağdan günümüze, beş büyük doğa tasarımının karşımıza çıktığını ileri
sürmektedir. Bunlar, sırasıyla mitolojinin doğasız doğası, mitos’ tan logos ’a geçiş sürecinde üretilmiş
Antik Yunan’ın akılsallık (nous-logos) ve canlılık (empsykhon) içeren doğası, Ortaçağın Tanrı’nın
eylemi ya da fiili olan doğası, Rönesans ve Yeniçağın mekanik doğası ve son olarak 19. yüzyıldan
sonra beliren evrimci doğa olarak karşımıza çıkmaktadır. Yazar doğa tasarımlarına koşut
olarak, filozofların nedensellik kurgularının değişmekte olduğunu ve bir önceki tasarımdan köklü
epistemik kopmalar yaşandığını göstermektedir. Yazar söz konusu eserinde, sözü edilen ilk üç
büyük doğa tasarımını ve yol açtığı nedensellik kurgularını, dönemlerinin şöhretli filozoflarının
ve düşünürlerinin özgün eserlerine dayanarak ortaya koymaktadır. Eser, İslam kelamcıları ile İslam
filozofları arasında cereyan eden doğa ve nedensellik tartışmalarını ayrıntılı olarak ortaya
koyması bakımından da oldukça ilgi çekicidir.
Anahtar Kelimeler
Doğa; nedensellik; İlkçağ felsefesi; İslam kelamı; İslam felsefesi; Ortaçağ felsefesi
Abstract
Causality is of vital importance to both theoretical and practical activity. Maybe that’s
why it has attracted the attention of the philosophers, theologians and scientists from past to present
and there have been a lot of discussions on the subject. Here, Hasan Aydın's work, İdeas of
Nature and Causality from Antiquity to the Middle Ages , which we are introducing, focuses on
the discussions on nature and causality in the history of philosophy. The author, in his work divided
into nine chapters, argues that there is an inseparable link between philosophers' representations
of nature and their conceptions of causality, and that five main representations of nature
emerged from Antiquity to the present. These are, respectively, the unnatural nature of mythology,
the rational (nous-logos) and animated (empsykhon) nature of Ancient Greece, which was
produced during the transition from mythos to logos, the nature of the Middle Ages as the deed or
act of God, the mechanical nature of the Renaissance and Modern era, and at last the nature of
evolution that appeared after the 19th century. The author shows that in parallelism with the
representations of nature, philosophical constructions of causality change and there are radical
epistemic ruptures from the previous representations. In his work aforementioned, the author
presents the first three representations of nature and the constructions of causality they lead to,
based on the original works of famous philosophers and thinkers of their time. The work is also
very interesting in that it reveals in detail the debate on nature and causality between Islamic
theologians and Islamic philosophers
Keywords
Nature; causality; Ancient philosophy; Islamic theology; Islamic philosophy; Medieval philosophy
