Osman ORAL^a

Bu çalışmanın amacı, Mâtürîdî ile Kâdî Abdülcebbâr’a göre Fâtiha sûresinde insanlığa sunulan hikmetleri incelemektir. Bu iki âlimi seçmemizin sebebi, Allah’ın Hakîm ismi ve Hikmet sıfatı temelinde Kur’an’dan hikmetler çıkarmaları, birinin “Hanefî-Mâtürîdî”, diğerinin “Şafii-Mu’tezile” ekolüne mensubiyeti, analitik tartışma ve değerlendirmeye imkân sağlamasıdır. Fâtiha sûresi, insanlık adına içerdiği hikmetler sebebiyle önemli bir konuma sahiptir. Bu ilk sûrede Yaratıcının gerektiği şekilde tanınmasına, lâyık olduğu şekilde övülmesine dâir bazı hikmetler vardır. Allah, Rab, Rahmân, Rahîm ve Mâlik isimleri ile Allah-âlem ilişkisine ışık tutması ve tevhid inancı oluşması hikmetiyle yaratıcı tasavvuru sunulur. İnsan eylemlerinin karşılığını bulacağı âhirete imanı anlatır. Hesap verilebilirlik ve sorumluluk bilinci olan takvâyı öğretir. İslâm’ın tevhid ilkesi temelinde yalnız Allah’a kulluk ve yalnız O’ndan yardım istemenin usûl ve âdâbı önerilir. Sırat-ı müstakîm’e hidâyet, İslâm dışı her türlü inanç, akım ve davranışlardan uzak durarak iman ve tevhid üzere yaşamını sürdürebilme iradesini istemektir. Allah adâleti ve hikmeti gereği dalâleti isteyeni dalâlet yoluna sevk eder. Hidâyetini isteyeni hidâyet yoluna ulaştırır. İnkâr ve küfür eylemleri işleyenlere Allah gazap eder. Fâtiha sûresinde insanlığa sunulan tevhid içerikli eylem ve davranışlar, Allah-kul iletişiminde her zaman korunması ve yenilenmesi gereken kulluk sözleşmesini ihtiva ettiği söylenebilir.

 The aim of this study is to examine wisdom presented to humanity in Fatiha chapter according to al-Maturidi and Qadi Abd al-Jabbar. The reason why we chose these two scholars is that they derive Wisdom from the Qur’an based on the prevailing name of Allah and the adjective of Wisdom. The belonging of one to the “Hanafi-Maturidism” school and the other to the “Shafii-Mu’tazılah” school provides an opportunity for analytical discussion and evaluation. Fatiha chapter has an important position due to the psychosocial wisdom it contains in the name of humanity. Because in this first chapter, there are some wisdom that the creator should be recognized as necessary and praised as worthy. With the names of Allah, al-Rab, al-Rahman, al-Rahim, and al-Malik, the creative conception is presented in order to shed light on the relationship between Allah and the world and to form a belief in tawhed. It tells about the belief in the Hereafter, when human actions will be rewarded. It teaches the takwa, which means accountability and responsibility awareness. On the basis of the tawhed principle of Islam, the procedure and etiquette of worshipping Allah alone and seeking help from Allah alone are presented. Guidance to the straight way is to ask for the will to live his life in faith and tawhed, staying away from all kinds of non-Islamic beliefs, currents and behaviors. Allah guides him who desires error in his justice and wisdom to the path of error. And he who desires his guidance guides him to the straight path. Allah’s wrath is on those who commit acts of denial and blasphemy. The actions and behaviors of tawhed presented to humanity in Fatiha chapter can be said to contain the contract of servitude, which must always be protected and renewed in the communication of Allah and human.