Yaşar DAŞKIRAN^a

Makalede, dil araştırmalarının temel konuları arasında yer alan ses, sözcük, gramer ve bağlam gibi anlamı etkileyen unsurlar İbn Cinnî’nin görüşleri ışığında ele alınmıştır. Dilin kökeni, söz-cüklerin doğuşu, anlamın ses, sözcük ve gramer yapılarıyla ilişkisi dilciler tarafından üzerinde durulan önemli konular arasında yer alır. Tarihte önemli bir kırılma yaşamayan Arapça, sahip olduğu zenginliği başta şiir olmak üzere edebî, dinî ve bilimsel metinler yoluyla korumayı ba-şarmış bir dildir. Özellikle Kur’an-ı Kerim’i anlamaya yönelik araştırmalar, erken dönemden itibaren Arap dilinde etimoloji, sözlük ve belagat gibi alanların gelişmesine önemli katkılar sağlamıştır. IV. (X) yüzyılın önemli dil bilginlerinden olan İbn Cinnî, aynı zamanda kendinden önceki dilcilerin birikimini sahip olduğu dil anlayışıyla ileriye taşıyan önemli bir dil felsefeci-sidir. Yaptığı dil tanımında dilin temel unsuru olan sese yüklediği fonksiyon oldukça önemli-dir. Anlamın dil yapılarıyla ilişkisini ele alan İbn Cinnî, fonetik, morfoloji, gramer gibi dil un-surlarının yanında bağlamın da etkisini dikkate alarak delalet kavramını açıklamaktadır. Eti-molojik açıdan sözcüğü oluşturan seslerin anlamla ilişkisini önemli kabul eden İbn Cinnî, bunu örneklerle ortaya koymaya çalışmıştır. Dil felsefesi açısından önemli bir eser olan el-Hasâis adlı eserinde ortaya koyduğu görüşleri, günümüz dil çalışmalarında tartışılmaya devam etmektedir. Çağdaş Arap dilcilerinin, delaleti belirleyen unsurları sıralarken İbn Cinnî’nin yaklaşımından önemli ölçüde yararlandıkları görülür.

In the search, the elements that affect understanding such as sound, word, grammar and context, which are among the basic topics of language research, are discussed in the light of Ibn Jinnî's views. The origin of language, the emergence of words, the relationship of meaning with sound, word and grammatical structures are among the important issues emphasized by lin-guists. The Arabic language, which has not experienced any significant break in history, is a lan-guage that has managed to preserve its richness through literary, religious and scientific texts, especially poetry. The researches aimed at understanding the Holy Quran have made significant contributions to the development of fields such as etymology, dictionary and rhetoric in the Ara-bic language since the early period. Ibn Jinnî, who was one of the important linguists of the tenth century, is also an important language philosopher who carried forward the knowledge of lin-guists before him with his understanding of language. The function of sound, which is the basic element of the language, is very important in his language definition. Ibn Jinnî, who deals with the relationship of meaning with language structures, explains the concept of significance by tak-ing into account the influence of context as well as language elements such as phonetics, mor-phology, and grammar. The views he put forward in al-Hasâis, which is an important work in terms of language philosophy, continue to be discussed in today's language studies. Contemporary Arabic linguists make significant use of Ibn Jinni's approach while listing the elements that de-termine the signification.