Garîb olma hali Hz. Peygamber’in hadislerinde teşvik edildiği için gurbet meselesi birçok âlim, filozof ve sûfînin gündeminde olmuştur. Tasavvuf tarihinde sûfîler yer yer gurbet kavra-mından söz etseler de sistematik bir şekilde bu konuyu ele alan ve derinlemesine tahliller yapan ilk kişi muhtemelen filozof-sûfî profilinin önemli örneklerinden biri sayılabilecek Ebu Hayyân et-Tevhîdî’dir (ö. 414/1023). Zira Tevhîdî, gurbeti sadece üzerinde fikir yürüteceği bir mesele olarak değerlendirmemiş, aynı zamanda hayatının en önemli problemlerinden birinin çözümü olarak kabul etmiştir. Tevhîdî, hayatı boyunca çektiği sıkıntılardan dolayı kendisini her haliyle bir garîb olarak kabul etmiş, yaşadığı sıkıntılardan sürekli şikâyet etmiş birisidir. Fakat bu şikâyetlerinden de şikâyet eden Tevhîdî, çözümü gurbetin tasavvufî bir neşve ile ele alınmasında görmüştür. Zira o, küçük yaşlarından itibaren tasavvufa ilgi duymuş ve son eserlerinden sayılan el-İşârâtü’l-ilâhiyye’de kurtuluşun tasavvufî hayatı yaşamakla mümkün olabileceğine karar vermiştir. Tevhîdî’nin gurbet düşüncesini ele aldığımız bu makalede öncelikli olarak kelimenin kök manala-rı üzerinde durduk. Gurbet meselesini müstakil başlıklar altında işlemeleri hasebiyle Tevhîdî’ye yakın dönemlerde yaşamış iki sûfînin görüşlerini merkeze alarak gurbetin tasavvufî manalarını verdik. Ayrıca onun gurbet meselesiyle ilgilenmesinin önemli bazı sebeplerinin olduğunu düşü-nerek bu muhtemel sebepleri değerlendirdik. Son olarak Tevhîdî’nin el-İşârâtü’l-ilâhiyye’de yer alan “garîb kimdir?” sorusu etrafında şekillendirdiği gurbet risalesini, tarafımızdan belirlenen “maddî gurbet” ve “nebevî gurbet” başlıklarıyla inceledik.

Since the state of being strange/ gharîb is encouraged in the hadiths of the Prophet, the issue of foreign land has been addressed by many scholars, philosophers and Sufis. In the his-tory of tasawwuf, Sufis have said some things about foreign land from time to time. But the first person who address systematically the issue Abu Hayyan al-Tawhıdı (d. 414/1023). For, Tawhıdı did not only consider the foreign lands as an issue on which he could opine, but also considered as a solution for his life. Tawhıdı is a person who accepted himself as a strange due to the troubles he suffered throughout his life, and complained about his troubles. Because he had been interested in Sufism from his early ages and decided that salvation can be achieved by living a Sufi life and he mentioned about this in al-Isharat al-Ilahiyya, which is considered to be one of his last works. In this article, in which we deal with al-Tawhīdī 's idea of foreign land, we primarily focused on the root meanings of the word. Since they dealt with the issue of expatriation under separate head-ings, we gave the mystical meanings by centering the views of two Sufis who lived in recent times to Tevhîdî. Also, considering that there are some important reasons for his concern with the issue of foreign land, we evaluated these possible reasons. Finally, we have examined the tractate, which Tawhidi composed in al-Isharat al- Ilahiyya focusing on the question, "Who is the garîb/stranger?". We did it by determining two titles as "material expatriate" and "prophetic expat-riate".